Εγκυκλοπαίδεια του Ανθρώπινου Σώματος
Κυκλοφορικό Σύστημα και Αίμα
1 Συνοπτική Παρουσίαση Σεναρίου
1.1 Τίτλος διδακτικού σεναρίου
Μελέτη του Κυκλοφορικού Συστήματος με την «Εγκυκλοπαίδεια του ανθρώπινου σώματος»
1.2 Εμπλεκόμενες γνωστικές περιοχές
Βιολογία: Μεταφορά και αποβολή ουσιών στα φυτά και τα ζώα.
1.3 Τάξεις στις οποίες μπορεί να απευθύνεται
Βιολογία Α’ τάξης Γυμνασίου.
1.4 Συμβατότητα με το αναλυτικό πρόγραμμα
Στο Α.Π. προβλέπεται η διδασκαλία της ενότητας: Μεταφορά ουσιών στον άνθρωπο -Το αίμα - Κυκλοφορικό σύστημα και υγεία. Η διδασκαλία με τη βοήθεια του λογισμικού είναι συμβατή με το ισχύον Αναλυτικό Πρόγραμμα αλλά το λογισμικό προσφέρει μεγάλο πλήθος πληροφοριών και ο διδάσκων πρέπει να κάνει προσεκτική επιλογή των θεμάτων που θα διδάξει.
1.5 Οργάνωση της διδασκαλίας & απαιτούμενη υλικοτεχνική υποδομή
Εφόσον οι μαθητές εργαστούν σε ομάδες 2-3 ατόμων απαιτείται κατάλληλος αριθμός Η/Υ και το μάθημα μπορεί να γίνει στην αίθουσα πληροφορικής. Εναλλακτικά, το μάθημα μπορεί να γίνει στην αίθουσα διδασκαλίας με έναν υπολογιστή και έναν βιντεο-προβολέα.
Λογισμικό: Η Εγκυκλοπαίδεια του ανθρώπινου σώματος:
· Είναι ηλεκτρονικό βιβλίο που περιέχει πλήθος εύληπτων πληροφοριών και εικόνων, προσομοιώσεις λειτουργιών οργάνων και οργανικών συστημάτων.
· Είναι πολύ εύκολο στη χρήση του και δεν χρειάζονται ιδιαίτερες γνώσεις υπολογιστή για να το τρέξει ο καθηγητής και ο μαθητής.
1.6 Διδακτικοί στόχοι
1. Να γνωρίσουν πώς γίνεται η κυκλοφορία του αίματος στο σώμα μας και να κατανοήσουν τη συμβολή και αναγκαιότητα της κυκλοφορίας για την καλή υγεία του σώματός μας.
2. Να γνωρίσουν τα αιμοφόρα αγγεία σαν τα κανάλια μεταφοράς του αίματος σε κάθε σημείο του σώματος, να διακρίνουν και να αιτιολογήσουν τις διαφορές τους
3. Να κατανοήσουν το ρόλο της καρδιάς σαν αντλία στην κίνηση του αίματος.
4. Να γνωρίσουν τη σύσταση του αίματος, το ρόλο κάθε συστατικού του και να το εκτιμήσουν σαν πολύτιμο υγρό του σώματός μας.
5. Να κατανοήσουν την αναγκαιότητα της συνεργασίας του κυκλοφορικού συστήματος με τα υπόλοιπα συστήματα του οργανισμού όπως αναπνευστικό, πεπτικό, λεμφικό και τις αλλαγές που γίνονται στο καθένα για την προσαρμογή του στις απαιτήσεις του άλλου.
6. Να προβληματιστούν για την επίδραση της διατροφής μας και του τρόπου ζωής μας στην λειτουργία του κυκλοφορικού μας συστήματος
1.7 Εκτιμώμενη διάρκεια
Τρεις διδακτικές ώρες για την εφαρμογή του τριών φύλλων εργασίας στην τάξη.
2 Διδακτικές Προσεγγίσεις στη Σχέση της Θερμιδομετρίας
Το κάθε οργανικό σύστημα του ανθρώπου με τα όργανά του είναι ένα πολύ μεγάλο θέμα για το οποίο μπορεί να διατεθεί ανάλογος χρόνος με το πόσο θα επεκτείνεις την ανάλυσή σου.
1ος τρόπος
Μπορείς να μιλήσεις κατ’ αρχήν με λεπτομέρειες για κάθε όργανο χωριστά, καρδιά αγγεία και στη συνέχεια για το ρόλο του καθενός για το ρόλο του συστήματος για τις βλάβες τους τις αιτίες που τις προκαλούν και τις συνέπειές τους. Είναι μία σειρά από το μερικό στο γενικό από το μικρό στο μεγάλο που συνήθως την ακολουθούν τα βιβλία μας.
2ος τρόπος
Μπορείς να δεις το σύστημα και τα όργανά του με ματιά εξελικτική μέσα στον έμβιο κόσμο οπότε δεν έχεις τα περιθώρια για διεξοδική ανάλυση. Λίγα λόγια ουσιαστικά καθώς το μάθημα είναι Βιολογία και όχι Ανθρωπολογία.
3ος τρόπος
Η τρίτη προσέγγιση είναι να δεις τον άνθρωπο ολιστικά και κάθε οργανικό σύστημα σε σχέση με τα άλλα συστήματα ώστε να ειδωθεί ο οργανισμός σαν ένα σύνολο όπου για να εξυπηρετηθούν οι ανάγκες του και να διατηρηθεί σε καλή κατάσταση, το ένα σύστημα συνεργάζεται και προσαρμόζει τη λειτουργία του στο άλλο. Για να το πετύχεις αυτό θέτεις ερωτήματα του τύπου, γιατί όταν τρέχουμε έχουμε αυξημένους καρδιακούς παλμούς; Τι συμβαίνει όταν έχουμε έμφραγμα; Αναγκάζεσαι να μιλήσεις για στεφανιαίες για κυκλοφορία του αίματος για διαιτητικές συνήθειες, για τρόπο ζωής.
Η διδακτική προσέγγιση στο δικό μας μάθημα είναι μία μίξη του πρώτου και τρίτου τρόπου.
2.1 Διδακτικές προσεγγίσεις που προτείνουν τα Σχολικά Βιβλία
Το θέμα η μεταφορά ουσιών στον άνθρωπο είναι συνέχεια του θέματος μεταφορά ουσιών στα φυτά και στους ζωικούς οργανισμούς μονοκύτταρους, πολυκύτταρους. Μέσα στην ενότητα αυτή ο άνθρωπος φαίνεται σαν ένα τμήμα του έμβιου κόσμου με μικρές διαφορές από τα υπόλοιπα όντα. Με την προσέγγιση αυτή επομένως δεν μπορείς να αναλύσεις διεξοδικά και να απαντήσεις σε τις απορίες που δημιουργούνται στους μαθητές. Τα σχετικά θέματα δίνονται απλοποιημένα.
2.2 Το Προτεινόμενο Σενάριο
Η προτεινόμενη οργάνωση της διδασκαλίας έχει ως πυρήνα τρία φύλλα εργασίας στα οποία ο μαθητής καθοδηγούμενος, προβληματίζεται, υποθέτει, βρίσκει πληροφορίες σχετικές με το θέμα, συνδυάζει, συμπεραίνει. Το πλεονέκτημα είναι ότι η πληροφόρηση παρέχεται με εποπτικό τρόπο.
Ξεκινάμε το μάθημά μας με μια ερώτηση που ελπίζουμε ότι θα προκαλέσει το ενδιαφέρον και τον προβληματισμό τους και θα είναι αφορμή για συζήτηση και εισαγωγή στο θέμα μας.
· -Ποια κατά τη γνώμη σας είναι η πρώτη αιτία θανάτου στις αναπτυγμένες χώρες;
Από τις απαντήσεις που θα δοθούν γίνεται αντιληπτό ότι πρέπει να μιλήσουμε για την καρδιά τα αγγεία τρόπο ζωής μας και τις επιπτώσεις στην υγεία μας. (Είναι ο τρίτος τρόπος προσέγγισης που αναφέραμε προηγουμένως.)
Το φύλλο εργασίας έχει 8 ερωτήσεις εισαγωγικές οι οποίες ακολουθούνται από 8 δραστηριότητες και οι οποίες εξυπηρετούν και υποστηρίζουν τους 6 διδακτικούς στόχους που έχουμε θέσει στην ενότητα αυτή.
Για κάθε εισαγωγική ερώτηση ζητάμε να ανακαλέσουν γνώσεις που έχουν, να τις συζητήσουν με την ομάδα τους και να τις καταγράψουν με λίγα λόγια. Έχουμε υπόψη μας ότι είναι απεχθές για τους μαθητές να γράφουν συνεχώς αυτά που σκέπτονται αλλά είναι η μόνη διαδικασία που θα τους αναγκάσει να ξεκαθαρίσουν την άποψή τους, γι’ αυτό είμαστε πολύ επιεικείς σ’ αυτά που γράφουν.
Στη δραστηριότητα που ακολουθεί κάθε ερώτηση, δίνονται συγκεκριμένες οδηγίες πλοήγησης στο λογισμικό ώστε οι μαθητές να συγκεντρώσουν τις πληροφορίες που χρειάζονται για να συμπληρώσουν, επεκτείνουν, διορθώσουν τις λανθασμένες τους αντιλήψεις για τα θέματα που θέτουμε.
Το 1ο φύλλο εργασίας:
Περιλαμβάνει τις δύο πρώτες ερωτήσεις και δραστηριότητες που υποστηρίζουν τον πρώτο και δεύτερο διδακτικό στόχο καθώς και τον έκτο με την τελευταία ερώτηση της 2ης δραστηριότητας.
Με την πρώτη δραστηριότητα επιλέξαμε να έχουμε την συνολική εικόνα του κυκλοφορικού συστήματος με την πολυπλοκότητα των αγγείων του και την καρδιά. Τους εφιστούμε την προσοχή στα διαφορετικά χρώματα των αγγείων και ζητάμε να αιτιολογήσουν το συμβολικό χρώμα, γιατί οι μαθητές ονομάζουν το φλεβικό αίμα «βρώμικο» και το αρτηριακό «καθαρό» και δεν έχουν ξεκαθαρίσει τι εννοούν όταν το λένε.
Ίσως χρειαστούν βοήθεια για να απαντήσουν στη 2.2 ερώτηση οπότε τους παραπέμπουμε να δούνε τα τριχοειδή αγγεία. Ακόμη και από το Ευρετήριο αν δεν μπορέσουν με άλλο τρόπο.
Το 2ο φύλλο εργασίας:
Περιλαμβάνει τις 3η 4η και 5η ερωτήσεις και δραστηριότητες οι οποίες υποστηρίζουν τους 3ο και 6ο διδακτικούς στόχους. Επιμένουμε στο θέμα της άντλησης του αίματος και της προώθησης του από την καρδιά την οποία πολλοί μαθητές θεωρούν φίλτρο του αίματος. Ίσως χρειάζονται βοήθεια για να την θεωρήσουν αναρροφητική και προωθητική αντλία στα δύο της κομμάτια δεξιό και αριστερό.
Το 3ο φύλλο εργασίας:
Περιλαμβάνει τις 6η ερώτηση και δραστηριότητα οι όποιες υποστηρίζουν τον 4ο διδακτικό στόχο. Η 7η και 8η υποστηρίζουν τον 5ο και 6ο.
Οι μαθητές θεωρούν ότι το αίμα είναι ένα κόκκινο υγρό που κυκλοφορεί στο σώμα. Δεν συνδέουν το κόκκινο χρώμα με την ποσότητα των ερυθρών αιμοσφαιρίων, δεν το συσχετίζουν με τη μεταφορά ουσιών, την άμυνα του σώματος και τη μεταφορά οξυγόνου.
Αγνοούν το λεμφικό σύστημα και δυσκολεύονται πολύ στην κατανόησή του. Επιμένουμε λοιπόν με ερωτήσεις να διευκρινίσουν και να συμπληρώσουν σωστά το φύλλο εργασίας. Η 7.3 ερώτηση θα συζητηθεί στην τάξη και σίγουρα θα έχουν να αναφέρουν γνωστά τους περιστατικά. Τους βοηθάμε να συνδέσουν το πρόβλημα με την κυκλοφορία του αίματος αλλά και με την λεμφική κυκλοφορία και να αξιολογήσουν τη σημασία της άσκησης των κάτω άκρων.
Στην τελευταία παράγραφο που χρειάζεται να συμπληρώσουν με λέξεις τα κενά, τους υποδεικνύουμε να διαβάσουν με προσοχή το σχετικό κείμενο του λογισμικού.
3 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Arnaudin, M. W., & Mintzes, J. J. (1985). Students’ Alternative Conceptions of the Human Circulatory System: A Cross – Age Study. Science Education, 69, 721 – 733.
2. Pelaez, N., Boyd, D., Rojas, J., &
3. Ρήγας, Π. & Βαλανίδης, Ν. (2002). Διδασκαλία της επιστήμης στο Δημοτικό Σχολείο µε αξιοποίηση του ΗΥ: προστιθεμένη αξία και αποτελέσματα. Πρακτικά 3ου Πανελληνίου Συνεδρίου «Διδακτική των Φυσικών Επιστημών και Εφαρμογή Νέων Τεχνολογιών στην Εκπαίδευση». Π.Τ.Δ.Ε., Πανεπιστήμιο Κρήτης, Ρέθυμνο.
(Από το επιμορφωτικό υλικό του ΙΤΥ)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου